Literatür Nedir? Literatür Taraması Nasıl Yapılır?

Literatür, mevcut olan kaynaklar arasından belirli bir konunun detaylı biçimde araştırılması ve o konuya ait verilerin sistemli biçimde toplanması sürecidir.

Literatür taraması, araştırma probleminin seçilerek anlaşılmasına ve araştırmanın tarihsel bir perspektife oturtulmasına yardımcı olur.

Literatür taraması, veri toplama ve toplanan verinin öneminin tartışılması, toplanan verilerin problemle ilişkisinin kurulması ve bilginin sınıflandırılması aşamalarından oluşan bir süreçtir

Araştırma konunuzun güncel olduğunu ve bunu destekleyecek güçlü bir araştırma sorusuna sahip olmanız gerekiyor. Bunun için de iyi bir literatür taraması yapmanız şart.

Örneğin; Psikoloji biliminde literatür, depresyon, çocuklarda ihmal ve istismar, bağlanma, iş tatmini ve motivasyon gibi belirli bir konuda bugüne kadar yapılan bilimsel çalışmaların bütününü kapsar.

LİTERATÜR TARAMASININ AMACI NEDİR?

Araştırmacı, araştırmasına başlarken o konuda yapılan önceki araştırmaları ve kavramsal literatürü bilmek durumundadır.

Bu konuda kim, ne zaman, neyi araştırdı, hangi bulgulara ulaştı?

Bu konuda araştırılmayan noktalar nelerdir? gibi soruların cevabının bilinmesi gerekir. Aksi halde “aradığını bilmeyen, bulduğunun farkına varamaz” konumuna düşülür.

Literatür taramasında araştırma sorusu, çalışmanızın temelini oluşturur. Doğru şekilde ifade edilmemiş bir araştırma sorusu şüpheli bir hipotezin ortaya çıkmasına neden olabilir. Araştırma sorusunun, mantıklı ve test edilebilir bir sonuca ya da hipoteze ulaşmanıza izin verecek biçimde düzenlenmesi ve sunulması esastır. Bu nedenle, doğru soruyu sorabilmek için çok iyi bir literatür taraması yapmak gerekir.

İstenilen literatürün taranması, araştırma ile ilgili bilgi içeren dokümanların sistematik bir biçimde tanımlanmasını, tasniflenmesini ve analiz edilmesini kapsar.

Çalışmanın derinliği mevcut kaynaklarla ilişkilidir. Taramanıza başlamadan önce, aşağıdaki kuralları göz önünde bulundurmanızda fayda olacaktır:

• Aynı konuda önceden yapılmış araştırmalarda eksik kalmış ya da geliştirilmeye açık noktalar varsa araştırma bu noktalara yönlendirilebilir.
• Ayrıca önceden yapılmış bazı araştırmalarda kullanılmış olan veri toplama araçları yeni bir örneklem üzerinde kullanılarak benzer sonuçların elde edilmesi amaçlanabilir.
• Sınırlı bir geçmişe sahip yeni bir alan seçerseniz, konu üzerinde derinlemesine araştırma yapmanız gerekir.
• Yerleşmiş bir teoriyi genişletmek ya da ona karşı bir tez savunmak istiyorsanız, söz konusu teorinin başlangıç noktasına dönmelisiniz.
• Her teorinin karşı argümanları mevcuttur ve siz de birbirine ters düşen argümanların ana hatlarını çıkarmalısınız.
• Taramanızın kronolojisi, sizi araştırma sorunuzu doğrulamaya götürecektir. O yüzden, bu kronoloji içinde hiçbir boşluk bırakmamaya veya herhangi bir şeyi atlamamaya özen göstermelisiniz.

İYİ BİR LİTERATÜR TARAMASININ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

• Geliştirilmekte olan araştırma problemiyle doğrudan ilgili olması ve bu problem etrafında örgütlenmesi,
• Araştırma problemiyle ilgili bütün ilgili çalışmaları içermesi ve ilgisiz çalışmaları kapsamaması,
• Kaynakların magazinler, dergiler, gazeteler gibi akademik olmayan belgelerden değil, akademik yayınlardan oluşması,
• Farklı kaynak türlerini içermesi, ancak kullanılan kaynakların büyük çoğunluğunun internet kaynağı olmaması,
• Sadece listeleme ve özetlemeden oluşmaması, literatürdeki görüş ve bulguların güçlü ve zayıf yönlerini göstererek değerlendirebilmesi,
• Konuyla ilgili bilinen ve bilinmeyen şeylerin neler olduğunu özetleyen bir sentez oluşturabilmesi,
• İlgili literatürdeki ihtilaflı (üzerinde uzlaşılmayan) alanları gösterebilmesi,
• Okunan metinlerin çok fazla alıntı yapılmadan, araştırmacının kendi kelimeleriyle özetlenmesi ve yorumlanması,
• Konuyla ilgili daha fazla araştırma gerektiren önemli sorular ortaya koyabilmesi
• Yapılacak araştırmanın, araştırma konusuyla ilgili mevcut bilgileri zenginleştireceğini gösterebilmesi gerekir

LİTERATÜR TARAMA SİSTEMLERİ NELERDİR?

• Literatür taramasına; araştırma problemi ile ilgili anahtar kelimelerin seçilmesi ile başlanır, sonra ilgili veri tabanına ulaşılmaya çalışılır.
• Önemli olan veri tabanı ile ilgili tam bir liste elde etmektir

KAYNAKLARIN TARANMASI NERELERDEN YAPILIR?

• Uzmanlar,
• Kütüphaneler / Kitaplıklar,
• Arşivler (Belgelikler),
• Kitaplar,
• Dergiler,
• Tezler,
• Önceki Araştırma Taramaları,

SONUÇ OLARAK

• Literatür taramasına başlarken, önce, hangi konudaki kaynakların taranmasının istendiğinin açıkça bilinmesi gerekir.
• Bu amaçla, anahtar sözcükler belirlenir ve araştırmaya bunların taranmasıyla başlanır.
• En son durumları öğrenebilmek için, en yeni yazıların yayınlandığı dergi vb kaynakların taranmasına özen gösterilmelidir.
• Yayın taraması ile oluşturulacak liste ne kadar tam olursa, yapılacak değerlendirme de o ölçüde başarılı olur.
• Araştırmacı, tesadüfen bulduğu birkaç kaynakla sınırlı kalmamalıdır.
• Liste oluştuktan sonra, bunlar tek tek incelenmeli ve amaçlar doğrultusunda bilgiler toplanarak değerlendirilmelidir.
• Bu aşamalarda dikkat edilmesi gereken temel nokta, belgeleri iyi anlamaya çalışmak, seçici bir gözle, amaçlara uygun bilgileri ayıklamak ve genelde hangi temel görüş, eğilim ya da uygulamaların var olduğunu belirlemeye çalışmaktır.